Năng lực, phẩm chất của người đứng đầu có ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng hoạt động của tổ chức, đơn vị. Trong điều kiện hiện nay, đòi hỏi đối với người đứng đầu là phải luôn giữ đúng nguyên tắc của tổ chức, nhưng cũng luôn chủ động, sáng tạo, tìm tòi nhạy bén với cái mới.
Người đứng đầu, dù ở tổ chức nào, cấp nào trong hệ thống chính trị cũng là cán bộ của Đảng, là người đại diện cho Đảng để lãnh đạo tổ chức, cơ quan, đơn vị, địa phương thực hiện đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước. Trong điều kiện Đảng cầm quyền, thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ, được biểu hiện cụ thể ở “cách làm việc tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách”. Việc thực hiện đúng đắn nguyên tắc và phong cách làm việc này có ý nghĩa quan trọng đối với việc xây dựng uy tín của người đứng đầu. Tập thể lãnh đạo là cần thiết, bởi muốn hoàn thành trọng trách lãnh đạo của toàn Đảng, cũng như mỗi cấp ủy, mỗi tổ chức thì phải mở rộng dân chủ trong bàn bạc, thảo luận, phát huy trí tuệ tập thể để tìm ra phương án đúng đắn, sáng tạo nhất trong việc đề ra đường lối, chủ trương, nhiệm vụ và hoàn thành nhiệm vụ đề ra. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nói: “Góp kinh nghiệm và sự xem xét của nhiều người thì mới thấy rõ vấn đề khắp mọi mặt, mà có thấy rõ được khắp mọi mặt thì vấn đề ấy mới được giải quyết chu đáo, khỏi sai lầm”. Nhưng nếu chỉ nhấn mạnh mặt dân chủ, mặt tập thể lãnh đạo mà không chú ý đến tập trung, đến cá nhân phụ trách cũng chưa đủ. Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn nhắc nhở: “Tập thể lãnh đạo và cá nhân phụ trách phải luôn luôn đi đôi với nhau”. Người cho rằng, nếu làm không tốt cá nhân phụ trách thì dễ đi đến “hòa cả làng”. Vì thế, vai trò của cá nhân phụ trách, của người đứng đầu là hết sức quan trọng. Năng lực, phẩm chất của người đứng đầu có ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng hoạt động và uy tín của “người cầm cân nẩy mực”, vì thế phải không ngừng nâng cao năng lực và gìn giữ đạo đức, để vừa có tầm, có tâm, có uy tín đủ sức quy tụ một tập thể quanh mình, từ đó thực hiện tốt những nhiệm vụ của tổ chức, đơn vị, địa phương.
Muốn vậy, cần phải “xác định rõ thẩm quyền, trách nhiệm người đứng đầu”. Sự nhập nhằng trong việc xác định mối quan hệ giữa tập thể lãnh đạo và cá nhân phụ trách sẽ dẫn đến hoặc là độc đoán, chuyên quyền, hoặc là sợ trách nhiệm, không quyết đoán. Người đứng đầu phải có phong cách làm việc, phong cách sống tương xứng với vai trò của mình. Một mặt phải luôn giữ đúng nguyên tắc, quy định của tổ chức mà mình đứng đầu, mặt khác phải luôn chủ động, sáng tạo, tìm tòi nhạy bén với cái mới, với nhân tố mới. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ ra: “Cán bộ cứ khư khư giữ lấy nếp cũ, không dám sửa bỏ cái không cần thiết là “quá hữu”; nhưng nếu không chín chắn mà hôm nay đặt ra cái này, mai lại sửa cái khác, cứ “quá tả” như vậy chỉ làm cho quần chúng hoang mang”.
Trong thực tế hiện nay đang diễn ra ở nhiều nơi, người đứng đầu hoặc là có hiện tượng gia trưởng, chuyên quyền, độc đoán, coi thường tập thể, hoặc là xuề xòa dựa dẫm vào tập thể, không dám chịu trách nhiệm. Cho nên cách làm việc thống nhất giữa dân chủ, tập thể với tính quyết đoán và tinh thần trách nhiệm của cá nhân là phong cách mà người đứng đầu cần phải có. Người đứng đầu chịu trách nhiệm cá nhân về mức độ hoàn thành nhiệm vụ và chất lượng các mặt của nội bộ, kể cả liên đới trách nhiệm đối với sai phạm của người dưới quyền. Vì vậy, tính quyết đoán theo phương châm “dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm” là yêu cầu bắt buộc đối với người đứng đầu.
Để làm tròn vai trò của mình, người đứng đầu phải thật sự khiêm tốn, cầu thị, tôn trọng tập thể, tranh thủ được sự ủng hộ của tập thể để nhân lên trí tuệ và hiệu quả lãnh đạo của mình. Khơi dậy được ý thức, trách nhiệm, tạo lập được bầu không khí dân chủ, thẳng thắn và cởi mở, không áp đặt ý kiến chủ quan khi thảo luận. Khi đã lắng nghe hết ý kiến của tập thể và nắm bắt đầy đủ thông tin, thì mới đưa ra kết luận. Trong quá trình làm việc, là người đứng mũi chịu sào, người chịu trách nhiệm chính trong việc đưa ra những chủ trương cũng như tổ chức thực hiện chủ trương đó không thể tránh khỏi có lúc sai sót, bởi vậy cần phải biết tự phê bình và lắng nghe ý kiến phê bình. Thông qua tự phê bình và phê bình, cùng với việc lấy ý kiến đóng góp của quần chúng giúp người đứng đầu nhận rõ ưu, khuyết điểm để phát huy và sửa chữa. Bằng cách đó, cùng với ý thức tự rèn luyện tu dưỡng của bản thân, người đứng đầu sẽ hoàn thiện dần nhân cách cá nhân, nâng cao được năng lực lãnh đạo, chỉ đạo, đáp ứng tốt yêu cầu cương vị công tác, xứng đáng với trách nhiệm được giao và niềm tin của mọi người.
ĐẶNG MINH