Ở xóm Dưng ai mà không biết thằng Đậu Đũa được ông nội nó lượm về trong một lần lên đồi cắt cỏ. Mỗi khi nhắc tới Đậu Đũa người xóm Dưng thường kể lại chuyện ông Mành chiều hôm đó tay kéo bao cỏ, tay kia ôm nó đang oặt xuống như tấm giẻ rách, bà nội nó như thường lệ lùa đàn vịt dưới ao vô chuồng, quay ra vẫn chưa thấy ông về bà nhìn trời lo lắng. Lúc trưa ông cầm lưỡi hái với cái bao tời đi bà đã dặn “Chiều ni coi bộ mưa đó ông, đi u rồi về!”. Ông ậm ừ “Bà cứ coi tui như con nít”. Bà vô bếp sửa soạn bữa cơm chiều, vừa vần nồi cơm xuống tro đã nghe tiếng lao xao ngoài ngõ. Trong ráng chiều ông đi như chạy, theo sau là ông Bường, bà Nhu, bà Mân trong xóm. Cầm đôi đũa cả chưa kịp xới nồi cơm bà vất đó chạy ra, trên tay ông thằng bé chừng một tuổi, dặt dẹo, mũi phì bong bóng.
 |
| Minh họa: MINH SƠN |
- Nhanh kiếm cái gì cho nó ăn! - Ông gọi to.
Chưa hiểu chuyện gì bà quýnh quáng vô bếp xới cơm, gắp khúc cá kho. Trong khi bà Nhu đút thằng bé ăn, bà ra ảng nước giặt cái khăn. Thằng bé ăn xong chén cơm mặt mũi tỉnh táo, ngơ ngác nhìn quanh. Bà lau mặt cho nó, xong xuôi coi bộ cũng sáng sủa nhưng người nó cứ bốc mùi tanh tanh.
- Tội nghiệp, mụt chốc đầy đầu! - Bà Nhu quay đi.
- Coi kìa, tay nó bị làm sao? - Bà Mân chỉ cánh tay trái của thằng bé thõng xuống như khúc thịt thừa.
Lúc này bà mới thẽ thọt:
- Con nhà ai rứa ông?
- Tui biết đâu, đang cắt cỏ gần bãi dứa nghe tiếng khóc, chạy tới thấy nó nằm giữa đám cỏ.
- Giờ biết cha mẹ nó đâu mà trả hả ông?
- Để coi ra răng, họ không nhận tui đem lên thành phố cho vợ chồng thằng Mạnh nhà mình nuôi.
- Thằng Mạnh á? Ông nghĩ nó nuôi thằng bé sao? - Bà kêu lên.
- Sao không? Vợ chồng nó cưới nhau sáu năm nay có chửa đẻ gì đâu, giờ có thằng bé là phước trời cho đó bà!- Ông cười phô hàm răng rụng hơn một nửa.
Bà nén tiếng thở dài, ông Bường, bà Nhu, bà Mân nhìn nhau ái ngại. Bàn tán một lúc họ kéo về, ra đến ngõ bà Nhu lẩm bẩm:
- Nhìn thằng bé thương thiệt, mà nuôi đứa như vậy có mà hầu cả đời...
Bữa cơm chiều dọn ra, ông Mành vừa ăn vừa ngắm nghía thằng bé. Trái với ông, bà bưng chén cơm mà mắt ngó ra đồng, như hiểu ý bà ông cười:
- Có chi bà lo, thằng Mạnh không nuôi thì tui với bà nuôi. Ngày mai thả vịt xong bà tranh thủ lên núi hái nắm ba gạc về nấu nước tắm ghẻ cho nó.
Bà yên lặng và chén cơm nghĩ bụng “với ông chuyện chi trên đời cũng nhẹ”. Quay sang thằng bé đang rụt rè nhìn bà, nó như hiểu chuyện, bà thấy tội kéo nó lại gần mân mê cánh tay thõng thượt của nó thở dài “Thương quá chừng, mở mắt ra đã khổ…”
* * *
Hơn hai tháng trời nhờ người đánh tiếng cũng chẳng thấy tăm hơi cha mẹ thằng bé đâu. Từ ngày về với ông bà, nó có da có thịt hơn, gặp ai nó cũng biết khoanh tay “ạ” xong ro. Cách tuần bà lại lên đồi hái lá ba gạc nhét đầy cái bao tời để dành tắm cho nó, đám ghẻ chốc trên đầu, trên hai cẳng chân nay khô rang. Buổi chiều lùa đàn vịt xong quay vô bà đã thấy ông ngồi ở phản.
- Tui tính, thằng nhỏ nay ổn rồi, tuần sau tui dắt lên thành phố.
- Ờ… mà tui lo… - Bà tư lự nhìn ra cánh đồng, cái tật mỗi khi có chuyện gì khó nghĩ.
- Bà cứ để tui! Từ nay mình kêu nó là Đậu Đũa hé? - Ông cười khà khà - Tháng ba mươi ngày bà xào đậu đũa tui ngán tới óc mà nó ăn ngon lành, cái thằng tội thiệt!
Bà cười, mắt rơm rớm nhìn Đậu Đũa chạy quanh sân, miệng “xùy xùy” đuổi gà, bắt chước bà y chang.
… Sáng Chủ nhật ông Mành dậy thiệt sớm, bà cũng dậy tất tả nấu cơm, gói ghém thức ăn đi đường. Biết ông cháu Đậu Đũa lên thành phố, ông Bường chở giúp lên đường quốc lộ. Con đường đất đỏ gồ ghề hết lên dốc lại ổ gà, ông Mành ngật ngưỡng phía sau, Đậu Đũa kẹp ở giữa, mặt mũi nó cứ ngơ ngác. Đoạn đường hơn ba trăm cây số, đến nơi trời đã chiều, ông Mành vẫy anh xe ôm đưa địa chỉ ghi trong giấy. Anh xe quen đường phóng ào ào, mấy lần ông Mành ngợp, đập vô vai anh xe: “Cho ông cháu tao xuống đi bộ!”. Anh xe cười ha hả, lại phóng ào ào.
Ông Mành ngó nghiêng cánh cổng chạm trổ bằng đồng cao ngất “Chậc chậc, cổng ngõ gì như lâu đài” ông lẩm bẩm, Đậu Đũa bấu lai áo ông rụt rè nhìn quanh. “Mạnh ơi!” ông đập cánh cổng rầm rầm, một con Becgie to tướng xồ ra. Cổng mở, người đàn bà phốp pháp thò đầu ra sẵng giọng:
- Ông hỏi ai!?
- Thằng Mạnh đâu cô? - Ông cười phô hàm răng trống hoác.
- Ông tên gì để tôi vào thưa.
- Tui là cha hắn! - Ông bực bội - Thưa cái con khỉ!
Người đàn bà “ồ!” lên rồi nhanh nhảu mở cổng. Leo lên hết bậc cấp hiên ông thở phì phò, ngẩng lên đã thấy con trai đứng trước mặt.
- Ủa ba?
- Ờ, chờ hoài hông thấy anh về, tui lên có chuyện quan trọng.
- Vô nhà đã ba! - Nói rồi anh quay sang thằng Đậu Đũa - Con ai đây ba?
- Thủng thẳng vô nhà tui nói.
Ông Mành đặt Đậu Đũa ngồi trên ghế, vẫy anh Mạnh lại gần:
- Thằng bé ba lượm được trên đồi khi đi cắt cỏ, mặt mũi nó sáng sủa, hiền lành, mỗi tội cánh tay bị tật. Con nhận nó về nuôi, vợ chồng hiếm muộn, có nó vui cửa vui nhà, mà mình lại làm phúc...
Nghe chưa hết câu, anh Mạnh giãy nảy:
- Ba nghĩ sao vậy? Con không nhận nuôi thằng bé đó đâu, ba cứ nghĩ đi…
- Thôi thôi! - Ông Mành xua tay - Anh không nuôi thì tui nuôi, nghĩ chi cho mệt! - Nói rồi ông huỳnh huỵch ra cửa, đến bên Đậu Đũa đang say sưa ngắm mấy con chim Yến trong lồng, ông bế nó lên, chụp cái mũ vải lên đầu - Về con, về với ông bà có chi ăn nấy!
- Ba... - Anh Mạnh đứng bên hiên yếu ớt gọi với theo. Ông Mành đầu không ngoảnh lại, dắt Đậu Đũa đi một hơi ra đường.
* * *
Mới đó bà đã mất được năm năm…
Chiều muộn, ông Mành ngồi ngoài sân đan rổ. Thằng Đậu Đũa nay đã mười hai, giờ nó thay ông cắt cỏ, thả bò, thay bà nấu cơm. Có lúc ông nhìn nó không chớp, cứ như ông trời thấy ông ăn ở hiền lành đem nó đến cho ông lúc tuổi già.
Đậu Đũa một buổi đi học, một buổi lên rẫy, đi đâu xa một chút cũng ba chân bốn cẳng chạy về với ông. Vợ chồng con trai trên thành phố một năm đảo về hai lần rồi đi. Lúc ông ốm đau bên cạnh chỉ có Đậu Đũa, nó tình cảm nhưng gương mặt lúc nào cũng tư lự. Đậu Đũa giờ lớn, biết chuyện ông nội lươm nó trên đồi, những lúc việc nhà xong nó hay kiếm cớ lên đồi cắt cỏ, nó đi một mình, ngồi chỗ ông đã nhìn thấy nó bị bỏ rơi. Đậu Đũa ngồi thiệt lâu, chiều lại lầm lũi trở về. Tuổi thơ của nó chỉ quẩn quanh trong vườn với gió, với ông, với ngọn đồi này. Nó nhớ ngày còn nhỏ, bà nội thường hát ru “Ầu ơ ví dầu cầu ván đóng đinh…” lời ru buồn bã đó đã ăn sâu vào ký ức nó, có lúc nó tưởng tượng gương mặt cha mẹ nó giống người này, người kia trên ti vi rồi nhìn xuống cánh tay như khúc thịt thừa, nghẹn ngào “lớn lên con vẫn làm được đủ việc đó thôi… sao lại bỏ con”, nó tức tưởi trong câm lặng. Nhiều đêm nó ngủ, ông Mành ngồi bên cầm cái quạt tre phe phẩy, có lúc ông nghe nó ú ớ rồi nấc lên trong mơ, ông thương thằng cháu nuôi còn hơn thằng con rứt ruột trên thành phố.
Trời chiều nhập nhoạng, có tiếng còi xe ting ting trên đường làng, con trai ông lại về. Dạo này nó về liên tục, lần nào cũng có quà cho ông. Từ ngoài ngõ ông đã nghe tiếng nó vồn vã:
- Đậu Đũa, ông nội đâu?
Đậu Đũa lễ phép trả lời xong lẩn ra vườn bỏ rơm cho bò. Còn hai cha con ngồi bên hiên, lúc này anh Mạnh mới ghé tai ông thì thầm:
- Đất nhà mình giờ là vàng đó nghen ba, người ta sắp mở đường lớn qua đây, con đường này đi qua khu du lịch, con tính vầy - Anh hạ giọng - Sắp tới con cho người về đây coi mảnh đất rồi thiết kế một căn nhà vườn theo kiểu châu Âu, vợ chồng con sẽ về đây ở với ba luôn, căn nhà trên phố cho thuê…
- Ờ, anh nói nghe hay, nhưng tui là tui ở kiểu nhà nông quen rồi, cứ để tui nuôi bò, nuôi vịt, trồng rau, anh cứ ở thành phố cho lành…
- Ba này! - Anh Mạnh gắt lên, cha con gì mà chưa bao giờ nói được quá hai câu - Anh đứng lên vuốt lại đầu tóc - Con đi đây, tuần sau con về nói chuyện với ba, ba nghĩ lại cho con…
Ông Mành yên lặng xếp chồng rổ vừa đan, không buồn nhìn mặt thằng con. Ôm chồng rổ chất vô hiên, ông ra vườn tìm Đậu Đũa. Trong màn chiều nhá nhem, Đậu Đũa ngồi bên cây rơm chưa khô, cánh tay lành lặn vòng qua ôm gối, cằm tì lên cánh tay thừa, mắt nó mênh mang...
- Đậu Đũa! Lại đây với ông...
Đậu Đũa quay lại, trong ráng chiều nó thấy gương mặt ông âu lo, không hiểu chuyện gì khiến ông buồn đến thế. Ông nhìn vào đôi mắt trong veo của nó, đôi mắt lúc nào cũng ngơ ngác, ưu tư. Ông ôm nó vào lòng hít hà cái lưng chua loét mùi mồ hôi.
Đêm. Dưới ánh đèn gương mặt Đậu Đũa sáng rỡ, ông lặng ngắm nó say sưa. Đợi Đậu Đũa ngủ say ông lọ mọ đi tìm tờ giấy với cây bút, run run cúi xuống tấm phản kê giữa nhà, ông nắn nót viết “Bản di chúc… Tôi tên là…”.
Ngoài kia đêm đã về sáng, những cơn gió mùa lại thổi về, cây Thầu Đâu trước ngõ trút lá rào rào như thể chỉ đợi gió về thay áo.
Truyện ngắn VŨ NGỌC GIAO